"Ra đường gặp ngôi sao?"

Nghệ thuật sân khấu chưa bao giờ là trò đùa và để trở thành một ngôi sao sân khấu càng không phải là chuyện đơn giản, hoặc chỉ trong một sớm một chiều là thành danh ngay.

Đó chính là cả quá trình tìm tòi sáng tạo, không ngừng học hỏi qua trường lớp đào tạo, trải nghiệm, tiếp cận thực tế, đút kết kinh nghiệm cho người nghệ sĩ thăng hoa trên sân khấu. 
Nghĩa là, đem tài năng phụng sự nghệ thuật, trui rèn đạo đức, đem cái tôi nghệ thuật phụng sự cái chung nghệ thuật.

Thực tế hiện nay lại quá nhiều giải thưởng, cuộc thi ra đời, đâu đâu cũng là quán quân, á quân, ngôi sao… Nói vui theo cách đa số vẫn nói “ra đường là gặp ngôi sao” – người người ngôi sao, nhà nhà ngôi sao?! 
Ấy, vậy mà, một tín hiệu vui cho cái chung – sân khấu khởi sắc hình như vẫn là câu hỏi còn bỏ ngõ? Không tính trong thời gian đại dịch Covid 19, tình hình trước đó, các sân khấu nghệ thuật hầu như còn nhiều khó khăn, ví như cảnh nước ngược dòng chạy đua theo dòng game show truyền hình. 

Những cuộc thi từ game show có thực sự đào tạo ra những kịch sĩ, ngôi sao toàn  tài và đủ tầm hút khán giả về sân khấu sàn diễn như kịch và cải lương?
 

 Phải chăng xưa và nay đã khác xa các hình thức thi và nhận xét? Công nghệ PR và luồng gió game show đã thổi phòng làm căng bóng tất cả chăng?

 Xưa, khi nhận xét trực tiếp các giám khảo không ngần ngại chỉ ra cái khuyết điểm của diễn viên trẻ, cái chưa hay, có vị khó tính soi từng chút, bắt lỗi từng chi tiết chưa hay ngay trên sân khấu với bao nhiêu là khán giả ngồi chật cứng khán phòng, thậm chí trực tiếp trên sóng truyền hình, cũng để nghề diễn được hoàn thiện ở từng thí sinh, thì bây giờ điều này có vẻ là cấm kỵ ở các giải thưởng, cuộc thi.

Vì sao? Giám khảo có nhận xét thí sinh cũng toàn là những lời khen, hầu như chỉ ra cái chưa hoàn thiện của diễn viên là điều rất hiếm? 
Như vậy, các cuộc thi thời công nghệ PR, công nghệ 4.0 có thực sự tìm ra  cái tài ở người diễn viên hay chấp cánh cho cái tôi cá nhân lên ngôi? Cái tôi cá nhân lên ngôi có đồng nghĩa với việc bằng mặt mà không bằng lòng trong nghệ thuật, có hay không? Cái tôi nghệ thuật lên ngôi còn cái chung nghệ thuật thì sao? Cũng có trường hợp tất cả thí sinh được cho là số một, thì ai là số 2? 

Có lẽ những câu hỏi đó không xa lạ gì trong đời sống diễn viên và chỉ tồn tại ở dạng “ngầm” mà ai cũng biết và không ai thích cách sống đó hay chẳng ai thích được đối đãi với nhau bằng sự không thật lòng, thì nay lối sống đó có lẽ “được ưa chuộng”, và có lẽ đang được chấp cánh chăng?

Ngày xưa, ông bà ta quan niệm “đủ ăn, đủ mặc” thì người thời nay phải ăn ngon và mặc phải đẹp kèm theo yếu tố nữa đó chính là PR cái tôi!

Cái tôi nghệ thuật phục tùng cái chung nghệ thuật
Trong lịch sử nhân loại nói chung và lịch sử sân khấu nói riêng, cái tôi nghệ thuật phục tùng cái chung nghệ thuật là lẽ tất yếu và chính điều đó đã làm nên sức sống mãnh liệt và vinh quang lâu bền nhất! 
Nói đến đây, minh chứng rõ nhất là sân khấu cải lương – loại hình nghệ thuật hơn một thế kỷ đã ăn sâu vào văn hóa người dân nam bộ .

Năm 1958 nhà báo Trần Tấn Quốc sáng lập giải Thanh Tâm trong thực tế không có cuộc thi nào về cải lương cho hầu hết nghệ sỹ thi đua, rèn luyện, ai cũng hay, cũng tài giỏi phục tùng cho cái chung cải lương lên ngôi, với sự tiếp sức của đội ngũ tác giả hùng hậu: Kiên Giang, Hà Triều, NSND Viễn Châu … sẵn sàng đo ni đóng giày cho diễn viên bay cao, bay xa vang danh đến nay hậu thế vẫn còn thần tượng: NSƯT Thanh Nga lãnh giải thưởng đầu tiên khi mới 17 tuổi, sau đó là các nghệ sĩ: Bích Sơn, NSND Ngọc Giàu, Thanh Thanh Hoa, NSƯT Ngọc Hương, NSƯT Ánh Hồng, NSƯT Tấn Tài, NSND Bạch Tuyết, NSND Diệp Lang, Mộng Tuyền, NSND Lệ Thủy, NSƯT Minh Phụng, NSƯT Thanh Sang… Hay như, cố NSND Thanh Tòng – thống soái cải lương tuồng cổ, là điển hình cho cái tôi cá nhân phụng sự cái chung nghệ thuật, ông luôn luôn tìm tòi sáng tạo ra cái hay, cái đẹp cho cải lương tuồng cổ Việt Nam - người nghệ sỹ không chỉ biết biểu diễn mà còn hiểu về lịch sử nước nhà, đem nghệ thuật sân khấu, nghệ thuật tuồng cổ ngợi ca dân tộc, Tổ quốc … 

Những triển vọng vàng tiếp nối
Những diễn viên giải Triển vọng Trần Hữu Trang sau này: NSƯT Vũ Linh, Tài Linh, NSƯT Kim Tử Long, NSƯT Thoại Mỹ, NSND Quế Trân, NSƯT Tú Sương … phần nào đáp ứng được và xứng đáng là lớp kế thừa góp phần làm sáng thêm bầu trời nghệ thuật có lẽ nhờ qua trui rèn, “mài dũa” từ phía hội đồng giám khảo ngày ấy.

Theo lời kể của NSƯT Nhơn Hậu và Kim Tiểu Long sau này khi nói về kỷ niệm tập dợt thi giải Triển vọng Trần Hữu Trang: “trời ơi, đạo diễn Nguyễn Hồng Dung khó lắm, diễn không đạt là phải diễn lại cho đến khi nào đạt mới thôi, chưa kể những lúc chưa làm được cô quăng dép ào ào …”. Những người thầy, đạo diễn khi đó họ làm như vậy không phải để họ nổi tiếng thêm mà cốt yếu là tìm ra người thật sự giỏi, sáng giá  cho sân khấu, cải lương, họ vì cái chung nghệ thuật mà thôi! 

Nói như vậy, để thấy rằng cái tôi ngày nay đã được chấp cánh! Đó là điều kiện thuận lợi cho các bạn trẻ làm nghề, nhưng quan trọng là sau nhận giải hầu như chưa thấy một động thái khả quan nào vì cái chung từ các ngôi sao? 
Như vậy chấp cánh cho cái tôi là tìm ngôi sao hay giết ngôi sao? Điều đó còn tùy vào các em, những giám khảo, huấn luyện viên … là những người sáng suốt nhất, ở những bậc cao nhân này luôn luôn nhìn thấy đâu là điểm mạnh, tài năng ở các thí sinh và từ kết quả như vậy cũng đáng mừng cho các bạn trẻ, thế nhưng từ đó tới sân khấu làm nghề là điều không hề dễ dàng gì đối với những người trẻ đi sau.

Rất mong, sẽ có nhiều cái tôi nghệ thuật phụng sự cái chung cùng làm cho nghệ thuật sân khấu đẹp và hay chứ không phải chỉ là chấp cánh cho cái tôi mà làm giảm cái tài! 

Vương Thoại Hồng