Cốt yếu ở ca từ

Đã tự bao giờ dòng sông chở nặng phù sa?

Tự đời nào rồi con nước ôm trọn từng cánh đồng xanh mát?

Và từ khi nào câu vọng cổ vang lên khắp từ làng quê ngõ xóm – khắp xứ Nam Kỳ lục tỉnh xưa, rồi ngày nay từ nông thôn cho đến thành thị vang rộng khắp Bắc Trung Nam?

Âu cũng là không phải ngẫu nhiên mà ? Có phải thế không?

Có lẽ đầu tiên admin xin mạng phép nghiêng mình cùng tiền nhân được bàn đến ca từ trong bài “Dạ cổ hoài lang” của cố soạn giả Cao Văn Lầu:

Từ là từ phu tướng
Báu kiếm sắc phong lên đàng
Vào ra luống trông tin nhạn
Năm canh mơ màng
Em luống trông tin chàng
Ôi gan vàng thêm đau í a

Lời ca là nỗi lòng – tất lòng liền với thanh âm, cung bậc nỉ non của  tiếng đàn tỉ tê trong canh thâu – tất lòng ấy được dàn trải trên từng cung tơ phím nhạc rồi lại lúc dừng, lúc điểm song lang cho thêm xao xuyến, xót lòng, ray rức cái dạ con người mới thôi!

Đó là một sự liền mạch của: lòng - dạ – ca từ – âm điệu ngũ cung, và, đó chính là sự thăng hoa của âm nhạc Việt Nam – tài tử – vọng cổ – cải lương! Rồi cho đến câu hò mộc mạc, đậm chất miệt vườn:

“Hò ơi! Chiếu Cà Mau nhuộm màu tươi thắm
công tôi cực lắm mưa nắng dãi dầu
Chiếu này tôi chẳng bán đâu, tìm em không gặp
hò ơi… tìm em không gặp tôi gối đầu mỗi đêm..."

Sự tinh tế trong cách dùng từ của tác giả giá trị đến dường nào?

Sau đó là vào vọng cổ và liên tiếp những câu vọng cổ sau cũng với ca từ bình dân mà làm say đắm lòng người đến lạ – phải chăng chất liệu để làm nên bài vọng cổ thu hút hàng triệu triệu trái tim lại nằm ở sự tự nhiên không trao chuốt, không hoa mỹ, cụ thể rất dễ hiểu, không ẩn ý, nội dung của “Tình anh bán chiếu” thì có lẽ ai ai cũng biết mà không cần bàn đến, thế nhưng điều đặc biệt nào đã làm cho bao thập kỷ qua đi mà người đời vẫn còn mê đắm mà đặc biệt phải là giọng hát của NSND Út Trà Ôn thì mới đạt hiệu ứng tuyệt đỉnh?

Phải chăng cố danh cầm Bảy Bá – cố soạn giả NSND Viễn Châu và cố NSND Út Trà Ôn được xem là những người cùng thời, chí thân với nhau nên họ hiểu nhau cả về ngôn từ, cách nói, lời ca, cách đặt câu chữ cho hợp vào giọng hát chăng? Hay người ca thấu hiểu từng ý, từng lời, chi tiết từng mục đích, ý đồ … mà qua tìm hiểu từ tác giả cùng với sự  nghiên cứu lời lẽ từ bản vọng cổ mà chuyển tải hết ý trọn tình đến mộ điệu xa gần?

Thế mới hay sự tinh tế trong cách dùng từ của tác giả giá trị đến dường nào?

Kỳ 2: https://sankhauonline.vn/tinh-tuy-bai-vong-co-ky-2

Kỳ 3: http://sankhauonline.vn/tinh-tuy-bai-vong-co-ky-3-su-chac-loc/

Vương Thoại Hồng